Popiel Karol, pseud. K. Prawdzic, Kornicz (1887-1977), dzialacz polityczny, publicysta. Ur. 28 X w Rzochowie w pow. mieleckim, byl synem Jana, stolarza, i Katarzyny ze Szczerbickich. Uczyl sie od r. 1900 w gimnazjumw Tarnowie, gdzie w r. 1908 zdal mature, nastepnie w 1. 1908-12 studiowal na Wydziale Prawa Uniw. Lwow. Juz w r. 1904 drukowal pierwsze artykuly w "Ojczyznie", potem pisal do "Slowa Polskiego" i "Teki". W szkole sredniej nalezal do Organizacji Mlodziezy Narodowej, a na studiach poczatkowo do <Zet>-u (zostal tam czlonkiem kola bratarskiego) i byl czlonkiem dyrekcji <Pet>-u; od marca 1909nalezal do tzw. Niezaleznej <Zet>-u. Byl wspoltworca organizacji mlodziezy zarzewiackiej i przewodniyczacym jej zakonspirowanego kierownictwa: Legii Niepodleglosci, zwanej potem Zwiazkiem Niepodleglosci (ZN). W r. akad. 1911/12 zostal przewodniczacym legalnego stowarzyszenia akademickiego <Kuznica> i redaktorem organu prasowego o tym tytule. Bral udzial w tworzeniu Polskich Druzyn Strzeleckich (PDS) i - jak twierdzil- nazwa tej organizacji byla jego pomyslu. Z ramienia ZN i PDS uczestniczyl w zjazdach ugrupowania niepodleglosciowych (25-26 VIII 1912 w Zakopanem, 10 XI 1912 w Wiedniu, 30 XI-1 XII 1913 w Krakowie), pracowal w Zarzadzie Polskiego Skarbu Wojskowego, wyjezdzal jako emisariusz ZN i PDS do Poznania i Warszawy, byl takze w Prusach Zachodnich przed r. 1914. Do poczatkow 1913 r. umieszczal w "Kurierze Lwowskim" korespondencje z Krolestwa i z zaboru pruskiego.

Na przelomie lipca i sierpnia 1914 P. przebywal w Krakowie i uczestniczyl w decyzjach kierownictwa obozu narodowo-niepodleglosciowego o podporzadkowaniu PDS komedzie Jozefa Pilsudskiego. W drugiej polowie sierpnia 1914 P. przedostal sie do Warszawy. Dn. 25 XI 1914 uczestniczyl tam w zebraniu zalozycielskiego Konfederacji Polskiej- wspolnej reprezentacji obozu narodowo- niepodleglosciowego. Od 5 VII 1915 wschodzil w sklad Komitetu Naczelnego Zjednoczonych Stronnictw Niepodleglosciowych (KN ZSN). W dn. 16 VIII t. obecny byl na zebraniu, na ktorym Pilsudski oznajmil swa decyzje o wstrzymaniu werbunku do Legionow. Z ramienia KN ZSN odbyl z Pilsudskim rozmowe w Otwocku, w pelni popierajac jego nowa taktyke polityczna. Byl autorem odezwy antywerbunkowej KN ZSN z 1 IX 1915. Wszedl 18 XII 1915 w sklad Centralnego Komitetu Narodowego (CKN) i az do ostatniej dekady listopada 1916 stal na stanowisku wspoldzialania z lewica aktywistyczna. Z poczatkiem grudnia 1916, pod wplywem przybylego do Warszawy Feliksa Mlynarskiego, P. dokonal zwrotu politycznego, przechodzac na pozycje popierania Wladyslawa Sikorskiego i Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego. Wyrazem tego bylo wystapienie P-a z CKN (18 II 1917) i przystapienie do Centrum Narodowego.W ciagu 1917 r. pracowal w Wydziale Wykonawczym Tymczasowej Rady Stanu.

W jesieni t. r. P. wycofal sie z czynnej dzialalnosci politycznej i w styczniu 1918 podjal prace w organizujacym sie Min. Spraw Wewnetrznych (MSW). Pracowal tam jako naczelnik Wydzialu Personalnego do poczatku kwietnia 1920. P. odszedl z MSW na wlasna prosbe 1 IV 1920. Do dzialalnosci politycznej powrocil w styczniu 1920, obejmujac redakcje tygodnika Narodowego Zwiazku Robotniczego (NZR) "Sprawa Robotnicza ". Z poczatkiem kwietnia wyjechal na Pomorze, by z ramienia NZR wspierac kampanie wyborcza Narodowego Stronnictwa Robotnikow (NSR) do Sejmu Ustawodawczego. Wkrotce potem (w pierwszej dekadzie lipca) osiadl na stale w Toruniu i objal redakcje tamtejszego organu powstalej z polaczenia NZR i NSR Narodowej Partii Robotniczej (NPR) "Glos Robotnika". Odtkad na dlugie lata zwiazal sie z pomorska organizacja NPR. W czasie obrad II Kongresu NPR (4-6 IX 1921 w Krakowie) jako referent komisji do spraw programu partyjnego wykazal umiejetnosci kompromisowego zazegnania konfliktu miedzy skrzydlem <radykalnym> a wiekszoscia Kongresu, ktora obstawala przy uznaniu zasad <etyki chrzescijanskiej>. Na Kongresie tym P. zostal wybrany do Rady Naczelnej (RN) i Glownego Komitetu Wykonawczego (GKW) NPR. Nalezal odtad do czolowych przywodcow NPR. Byl tez radnym m. Torunia.W czasie wyborcow do Sejmu RP I kadencji P. decyzja RN NPR z 19 XI 1922 otrzymal trzeci mandat z listy panstwowej tej partii; w Sejmie byl czlonkiem Komisji Administracyjnej. Wkrotce potem wysunal sie na czolo kierownictwa partyjnego, obejmujac nz okres 25 II-21 V 1923 prezesure GKW, co zbieglo sie w czasie z funkcjonowaniem gabinetu gen. Wl. Sikorskiego.

W pazdzierniku 1924 P. zostal prezesem Klubu Parlamentarnego NPR, co wprowadzilo go na szersza arene zycia politycznego, w tym charakterze bowiem zaczal uczestniczyc w naradach i konwentyklach, ewoluujac ku koncepcji rzadow prawicowo-centrowych. Umocnila sie tez pozycjia P-a w zyciu wewnatrzpartyjnym NPR. Gdy bowiem w r. 1923 przewodniczacym Zarzadu Okregowego w Warszawie zostal Franciszek Kwiecinski, P., ktory dotad mial oparcie glownie w organizacji pomorskiej, zyskal teraz zaufanie wspolpracownika na terenie warszawskim. Przy jego pomocy mogl w 1. 1924-5 zgromadzic na koncie Banku Zjednoczonych Kooperatyw potrzebne sumy na zakupy linotypu dla partyjnej drukarnii <Ars> i dzieki temu zrealizowac zamiar wydawania w Warszawie dziennika NPR pt. "Glos Codzienny", ktory wychodzil 1. 1926-7. W dniach zamachu majowego P. przebywal w Warszawie i byl w stalym kontakcie z Wincentym Witosem. Bezposrednio po zamachu, od maja do wrzesnia 1926, opowiadal sie za umiarkowana wspolpraca z nowa wladza , glownie na skutek dazenia do <pacifikacji> stosunkow w wojewodztwach zachodnich.W zwiazku z tym przeprowadzil w klubie NPR zasade solidarnego glosowania w wyborach prezydenckich na kandydature Ignacego Moscickiego. We wrzesniu 1926, wobec popierania przez rzad prosanacyjnej grupy rozlamowej w NPR, P. stanal na gruncie opozycyjnym w stosunku do rezimu pomajowego. Tej tresci byly jego wystapienia na IV Kongresie NPR (Torun 16 X 1926) oraz na posiedzeniach RN (10 I i 19 VI 1927). Wkrotce potem-w zwiazku z przebiegiem procesu sadowego gen. Michala Zymierskiego, P. zlozyl w dn. 19 XI 1927 mandat poselski, by umozliwic wladzom sledczym dochodzenie w sprawie zarzutow (o rzekome naduzycie przy dostawach sprzetu wojskowego , czym P. sie nigdy nie zajmowal), ktore pod jego adresem w toku tego procesu formulowano. Ustapienie z funkcji prezesa Klubu Parlamentarnego NPR i nagonka prasy sanacyjnej przeciw niemu oslabily na pewien czas dzialalnosc polityczna. Dn. 19 XII 1927, przed wyborami do sejmu II kadencji, P. wyjechal (otrzymawszy-co stanowilo rodzaj banicji politycznej- paszport emigracyjny) na dluzszy pobyt do Francji, gdzie pozostal w stalym kontakcie z przebywajacym tam rowniez gen. Sikorskim.

Po powrocie do kraju P. zostal ponownie wybrany na V Kongresie NPR (8-9 IX 1929 w Poznaniu) na prezesa GKW i funkcje te piastowal juz nieprzerwanie do konca istnienia partii. Wkrotce potem, przy bliskiej wspolpracy F. Kwiecinskiego, rozpoczal wydawanie w Warszawie tygodnika "Placowka" o ostrym, antysanacyjnym charakterze. Nadsylal tez systematyczne korespondecje polityczne do czasopism pomorskich: "Glosu Robotnika" i "Obrony Ludu. Jako prezes NPR wzial udzial w krakowskim Kongresie Centrolewu (29 VI 1930) i w imieniu swej partii zlozyl w czasie obrad zasadnicza deklaracje. Po Kongresie, w nawiazaniu do tego wystapienia, P. zostal ponownie zaatakowany przez prase sanacyjna za sprawy zwiazane z procesem gen. Zymierskiego. W odpowiedzi opublikowal list otwarty ogloszony w prasie codziennej roznych kierunkow politycznych (m. in. w "Gazecie Warszawskiej" i w "Robotniku"), w ktorym przypomnial opinii publicznej, ze skladajac mandat i pozbawiajac sie dobrowolnie immunitetu polskiego, umozliwil wladzom wszczecie sledztwa, z czego nie skorzystano. W nocy z 9 na 10 IX 1930 P. zostal aresztowany wraz z innymi przywodcami Centrolewu osadzony w twierdzy brzeskiej. Podczas przyjmowania go do wiezienia dotkliwie go pobito. W czasie pobytu w Brzesciu zainscenizowano wobec P-a i Hermana Libermana fikcyjna egzekucje. Po opuszcaeniu wiezienia (29 XII 1930) P. zostal przyjety przez prymasa Polski Augusta Hlonda, ktoremu-z upowaznienia W. Witosa i H. Libermana- podziekowal za interwencje w sprawie wiezniow brzeskich u prezydenta Rzeczpospolitej. Dla P-a ostatnim akordem sprawy brzeskiej bylo wystapienie w charakterze swiadka na procesie przywodcow Centrolewu w dn. 18 XI 1931. Sprawa jego bowiem zostala <wylaczona>z tego postepowania sadowego,gdyz-jak to stwierdzil adwokat Antoni Landau-<chciano choc jednemu z oskarzonych dolaczyc nieco pospolitych przestepstw>. Jednakze P. nigdy nie doczekal sie swojej sprawy, slusznie wiec Landau powiedzial, ze <posel Popiel jest postacia, ktora zgubila swego prokuratora>.

Lata 1930-2 wypelnily w dzialalnosci politycznej P-a starania o zjednoczenie NPR i Polskiego Stronnictwa Chrzescijanskiej Demokracji (PSChD). Idea ta-jak wspomina P. - narodzila sie < z rozmow prowadzonych w wieziennej celi w Brzesciu ponurej jesieni 1930 r. pomiedzy mna a W. Korfantyn> (Na mogilach przyjaciol, S. 49). Na drodze jednak do jej realizacji obaj inicjatorzy napotykali opory w szeregach swych partii, totez pod koniec 1932 r. pertraktacje polaczeniowe zostaly przerwane. Niemniej w tym wlasie okresie na lamach kierowanej przez P-a "Obrony Ludu" ukazaly sie pierwsze publikacje podkreslajace powiazania NPR z katolicka doktryna spoleczna, m. in. z aprobata odniesiono sie do swiezo wydanej encykliki Piusa XI "Quadragesimo Anno". Fiasko negocjacji zjednoczeniowych zdopingowalo P-a do rozwiniecia dzialalnosci majacej na celu wyeliminowanie z kierownictwa partii i organizacji terenowych NPR tych dzialaczy, ktorzy byli przeciwni w polaczeniu z chadecja. W rezultacie tych zabiegow P. odniosl na VI Kongresie NPR (20-21 V 1934 w Toruniu) zdecydowane zwyciestwo, eliminujac z kierownictwa partii tzw. starych przywodcow (w tym Jana Stanislawa Jankowskiego) oraz czolowych dzialaczy Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (ZZP). W ciagu 1936 r. P. zaangazowany byl w montowanie tzw. Frontu Morges. Jednoczesnie rozwijal dzialalnosc zmierzajaca do wzmocnienia slabnacych wplywow NPR przez podjecie inicjatywy zjednoczenia Narodowego Obozu Pracy, odtworzenie powiazan z ZZP i przeciwdzialanie radykalizacji Zwiazku Mlodziezy Pracujacej <Jednosc>.
Gdy na przelomie 1936/7 r. koncepcja Frontu Morges wspoldzialania NPR, Chrzescijanskiej Demokracji, Stronnictwa Ludowego i Narodowej Demokracji zalamala sie, P. nalezal juz do kregu najblizszych wspolpracownikow Sikorskiego. Wowczas na nowo podjal rozmowy (18 III I 5/6 VI 1937) z Korfantym na temat polaczenia NPR i PSChD, o czym informowal korespondecyjnie Sikorskiego. W dazeniu do zjednoczenia z chadecja P. kierowal sie przede wsztystkim motywami politycznymi, mniej uwagi przywiazujac do kwestii doktrynalnych, jakkokolwiek w latach pozniejszych utrzymywal, ze zjednoczenie to mialo na celu stworzenie <podstaw pod nowoczesnie pojety ruch chrzescijansko-spoleczny. (Na mogilach przyjaciol, s. 19). P. kierowal caloksztaltem prac kongresu polaczeniowego NPR I PSChD w dn. 10 X 1937, na ktorym powolano do zycia Stronnictwo Pracy (SP). Pod nieobecnosc w kraju prezesa Korfantego P. jako wiceprezes zostal faktycznie urzedujacym prezesem Zarzadu Glownego (ZG) SP. W okresie 24 XI 1937- pazdziernik 1938 byl naczelnym redaktorem dziennikow SP: "Nowa Prawda" i "Nowa Rzeczpospolita", ostro zwalczajacych polityke Jozefa Becka. To tez stalo sie przyczyna zamkniecia wydawnictwa przez wladze panstwowe.

Po wybuchu drugiej wojny swiatowej P. przebywal poczatkowo w Warszawie, nastepnie we Lwowie (7-10 IX) I w obozie dla internowanych w Rumunni (od 14 IX 1939). Po mianowaniu Sikorskiego premierem rzadu P. na jego wazwanie udal sie do Paryza, gdzie przybyl 4 X 1939. Wkrotce potem zostal mianowany podsekretarzem stanu w Min. Opieki Spolecznej. W dn. 11 II 1940 na zebraniu dzialaczy SP w Paryzu ustalono sklad zespolu kierowniczego Stronnictwa z P-em na czele. Dn. 8 VI 1940 wszedl w sklad Komisji do zbadania przebiegu kampanii wrzesniowej. Po klesce Francji P. 17 VI 1940 wyjechal do Anglii. Po napasci Niemiec na Zwiazek Radziecki stal sie zwolennikiem normalizacji stosunkow polsko-radzieckich i oparcia ich na sojuszu antyniemieckim. Gdy w trakcie rokowan o podpisanie ukladu polsko-radzieckiego doszlo do konfliktu w lonie rzadu P. wraz z przywodca Stronnictwa Ludowego (SL) Stanislawem Mikolajczykiem i Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) H. Libermanem udzielili zdecydowanego poparcia Sikorskiemu. W konsekwencji kryzysu gabinetowego P. wszedl w dn. 3 IX 1941 w sklad Rady Ministrow w charakterze ministra bez teki, ktorym pozostal do 30 X 1941, nastepnie do 21 I 1942 byl ministrem sprawiedliwosci. Na przelomie 1941/2 r. prowadzil pertraktacje z politykami czeskimi w sprawie utworzenia po wojnie federacji polsko-czechoslowackiej. Jako reprezentat SP wszedl P. w sklad Komitetu dla Spraw Kraju przy Radzie Ministrow. Po smierci Sikorskiego byl w rzadzie Mikolajczyka, od 14 VII 1943 przez krotki czas ministrem bez teki, a od 4 VII 1943 do 24 XI 1944 ministrem odbudowy administracji publicznej, wchodzil tez w sklad Komitetu Politycznego Ministrow. W zespole tym nalezal do najblizszych stronnikow premiera. Wraz z nim, pod wplywem naciskow brytyjskich, stal sie zwolennikiem polityki porozumienia ze Zwiazkiem Radzieckim. Po konferencji w Teheranie zaczal sklaniac sie do uznania lini Curzona jako wschodniej granicy Polski w zamian za odpowiednia rekompensate terytorjalna na zachodzie. W tym czasie (1944-5) utrzywywal scisla lacznosc z krajowym kierownictwem SP. W dn. 25 VII 1944 uczestniczyl w historycznym posiedzeniu Komitetu dla Spraw Kraju, na ktorym podjeto decyzje upowazniajaca Delegata Rzadu na Kraj, przewodniczacego Rady Jednosci Narodowej i komendanta glownego Armii Krajowej do rozpoczecia akcji zbrojnej w Warszawie w momecie, ktory uznaja za najbardziej odpowiedni. Po dymisji Mikolajczyka nie wszedl juz do nastepnego gabinetu.

W wyniku uzgodnien, jakie zapadly na koferencji politykow polskich w Moskwie (17-21 VI 1945) i wezwania krajowego kierownictwa SP P. powrocil w dn. 6 VII 1945 do Polski. W kraju zajal sie przede wszystkim legalizacja i rozbudowa Stronnictwa, zyskujac dla tych dzialan aprobate episkopatu Polski. Bedac przekonanym, ze porozumienia jaltanskie w czesci dotyczacej wewnetrznego ustroju politycznego Polski przewidywaly model pluralistyczny, P. pragnal utrzymac SP w charakterze ugrupowania chrzescijansko-spolecznego, uprawiajacego konstruktywna opozycje wobec wladzy opierajacej sie o Blok Stronnictw Demokratycznych. Od wrzesnia 1945 kierowana przez P-a organizacja SP rozpoczela jawna dzialalnosc.Dn. 14 XI 1945 doszlo do przejsciowego zjednoczenia z kierowanym przez Zygmunta Felczaka i Feliksa Widy-Wirskiego (wywodzacym sie ze <Zrywu>- frondy okupacyjnego SP w r. 1943) ugrupowaniem wspolpracujacym od poczatku 1945 r. z Rzadem Tymczasowym RP. Jednakze wobec niemoznosci uzgodnienia wspolnej platformy politycznej ZG SP pod przewodnictwem P-a podjal 18 VII 1946 uchwale o zawieszeniu Stronnictwa. Dzialacze SP z dawnej grupy <Zrywu> przejeli 28 VII kierownictwo, co formalnie potwierdzil Kongres SP 1-2 XII 1946. W czasie pobytu w kraju P. uczestniczyl tez w zyciu panstwowym jako posel do Krajowej Rady Narodowej (29 XII 1945-20 VII 1946) oraz przewodniczacy Glownego Komitetu Panstowego Pozyczki Odbudowy Kraju. W marcu 1947 zlozyl premierowi Jozefowi Cyrankiewiczowi memorial w sprawie powolania Stronnictwa Chrzescijansko-Spolecznego. Wobec wyczerpania mozliwosci legalnego dzialania w kraju opuscil Polske 26 X 1947.

Na emigracji P. powtornie objal kierownictwo dzialajacego tam SP. Byl tez przewodniczacym Wydzialu Wykonawczego Polskiego Narodowego Komitetu Demokratycznego (utworzonego w r. 1950 w Waszyngtonie), w ktorego sklad wchodzily: Polskie Stronnictwo Ludowe, SP i Stronnictwo Demokratyczne. Przy jego udziale powstala Unia Chrzescijansko-Demokratyczna Europy Srodkowej, z ktora nastepnie scisle wspolpracowal.W dn. 10 XI 1959 informowal o jej pracach papieza Jana XXIII na audiencji specjalnej w Watykanie. Rozwijal aktywna dzialalnosc w ramach Nouvelles Equipes Internationales (NEI), tj. Miedzynarodowej Unii Chrzescijanskich Demokratow. Na forum tej organizacji, skupiajacej wplywowe europejskie partie chadeckie, stal sie oredownikiem polskich interesow narodowych, a szczegolnie uznania przez kraje zachodnioeuropejskie granicy na Odrze i Nysie Luzyckiej. W r. 1962 P. osiedlil sie w Rzymie. Utrzymywal zywa wiez z krajem, interesujac sie wynikiem badan naukowych w dziedzinie historii najnowszej. Chetnie udzielal reacji ustnych i korespodencyjnych. W latach szescdziesiatych i siedemdziesiatych opublikowal wartosciowe wspomnienia i przyczynki histortczne, m. in. Na mogilach przyjaciol (Londyn 1966), Wybor prezydenta I. Moscickiego ("Zesz. Hist." Z. 9: 1966), Od Brzescia do Polonii (Londyn 1967), W sprawie nazwy Stronnictwa Pracy ("Wiez" 1967 nr 1 ), Sprawa zwolnienia gen. Sosnowskiego ze stanowiska naczelnego wodza ("Kultura" 1967 nr 9), Wobec "Mojej tulaczki" Wincentego Witosa ("Zesz. Hist." Z. 13: 1968), General Sikorski w mojej pamieci (Londyn 1978). Napisal tez autobiografie doprowadzona do konca lat trzydziestych (znajdujaca sie w posadaniu Konrada Sieniewicza w Rzymie); w kraju opublikowal we fragmetach pt. Wspomnienia polityczne Karola Popiela ("Lad-Katolicki Tygodnik Spoleczny" 1982 nr 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 1983 nr 2, 3, 4). Pod koniec zycia zamierzal wrocic do kraju; formalnosci zwiazane z jego powrotem, rozpoczete w marcu 1977, zostaly sfinalizowane w koncu maja t. r. Nie zdazyl jednak juz przyjechac. Zmarl 6 VI 1977 w Rzymie; msza zalobna odbyla sie 10 VI w Rzymie w kosciele Sw. Stanislawa, 17 VI zwloki P-a przewieziono do Warszawy, gdzie 18 VI nastapily uroczystosci pogrzebowe na cmentarzu Powazkowskim.

P. byl zonaty z Irena z Zukowskich 1 v. Gaszynska, zmarla w maju 1964.

 


Pol. Enc. Powsz., Pod red. S. Lama, Paryz 1954; W. Enc. Powsz. (PWN); Wspolczesni polscy dzialacze polityczni, Mala encyklopedia, L.-W. 1919; PSB, (Kwiecinski Franciszek); Moscicki-Dzwonkowski, Parlament RP 1919-27, (fot.);Rzepeccy, Sejm I Senat 1922-7, s. 359 (fot.), 383, 464,474;- Baginski H., U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908-1914, W. 1935 (fot. zbiorowa I osobna); Buczek R., Stronnictwa Ludowe a latach 1939-1945, Londyn 1975; Czajkowski J., Majchrowski J., Karol Popiel "Tyg. Powsz." 1980 nr 45; Demel Cz., Krawulski J., Rzepa K., Dzialalnosc Narodowego Stronnictwa Robotnikow I Narodowej Parii Robotnoczej w Wielkopolsce w latach 1917-1937, W.- P. 1980; Garlicki A., Geneza Legionow, W. 1964; Gebhardt S. M., [List do Redakcji], "Kultura" 1978 nr 1 s. 219-21; Historia katolicyzmu spolecznego w Polsce 1832-1939, W. 1981 (fot.); Hulewicz J., Udzial Galicji w walce o szkole polska 1899-1914, W. 1934 s. 90 (fot.), 91; Karol Popiel w naszej pamieci, Londyn 1978 (fot.); Literatura polska na obczyznie 1940-1960, Londyn 1965 II; Majchrowski J. M., Stronnictwo Pracy. Dzialalnosc polityczna I koncepcje programowe 1937-1945, Zesz. Nauk. UJ. Prace prawnicze, Z. 88, W.- Kr. 1979 s. 22, 28, 35, 53, 81, 85, 88; Micewski A., Wspolrzadzic czy nie klamac? Pax I Znak w Polsce 1945-1976, Partz 1978; Molenda J., Pilsudczycy a narodowi demokraci 1908-1918, W. 1980 ; Monasterska T., Narodowy Zwiazek Robotniczy 1905-1920, W. 1973; Pazdziora M., Gornoslaska Narodowa Partia Robotnicza po zamachu majowym 1926-1937, Kat. 1975 s. 14, 90, 92, 105, 112, 115, 116, 117, 120, 125, 132, 148, 182, 261; Pobog-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Londyn 1960 Iii passim; Polska sluzba zagraniczna po 1 wrzesnia 1939 r., Londyn 1954 s. 17, 18; Przybylski H., Chrzescijanska Demokracja I Narodowa Partia Robotnicza w latach 1926-1937, W. 1980; tenze, Front Morges w okresie II Rzeczpospolitej, W. 1972; Wandycz P.S., Czechoslovak-polish Confederation and the Great Powers 1940-1943, Bloomington, Indiana 1956; Wapinski R., Dzialalnosc Narodowej Partii Robotniczej na terenie wojewodztwa pomorskiego w latach 1920-1930, Gd. 1962; tenze, Wladyslaw Sikorski, W. 1978;Chadzynski A.,Jankowski J., Peplowski E., Dlaczego wystapilismy z Narodowej Partii Robotniczej, W. 1935; Haller J.,Pamietniki, Londyn 1964; Mlynarski F., Wspomnienia, W. 1971; Pragier A., Czas przeszely dokonany, Londyn 1966; [Raczynski E. J.}, W sojuszniczym Londynie. Dzienniki ambasadora Edwarda Raczynskiego 1939-1945, Londyn 1960; Sprawa brzeska 1930-1932, Kat. 1932; Spraw. Stenogr. Sejmu RP 1922-7; Witos W., Mooje wspomnienia, Paryz 1965 III; "Zarzewie" 1909-1920. Wspomnienia I materjaly, [Oprac.] A. Garlicka, W. 1973;-"Glos Codz." 1926 nr 121, 281, 1927 nr 10, 166, 184, 205, 206; "Ilustr. Kur. Codz." 1927 nr 260, 264; "Kultura" 1961 nr 4 (list P-a do redakcji); "Monitor Pol." 1921 nr 116; "Odnowa" 1958 nr 1, 7, 1959 nr 4, 12; "Placowka" 1930 nr 31; "Prawda" (P.) 1929 nr 211; "Sprawa Robotn." 1920 nr 23, 27, 1921 nr 38, 1922 nr 48; 1923 nr 9, 21, 43, 1924 nr 43, 1925 nr 22; "Tyg. Powsz." 1977 nr 33; "Wiadomosci" 1966 nr 20 (list P-a do redakcji); "Wiez" 1965 nr 11 (rec. P-a z ksiazki A. Micewckiego), "Z geografii politycznej II Rzeczpospolitej"); "Zycie Warszawy" 1977 nr 142;- AAN : sygn. 86 (Sklad osobowy TRS I Komisji Przejsciowej 15 I - 1 X 1917 r. ); B. Jag.: Dokt. 21/72 (Bujak W., Historia krajowej dzialalnosci Stronnictwa Pracy <1937-1950>. Praca doktorska, mszp.); Centr. Arch. KC PZPR: Arch. Mikrofilmowe sygn. 34/1933 t. X k. 793-794 (Komunikat Informacyjnej Komisariatu Rzadu z 27 X 1933 r. nr 134), t. XI k. 352-356 (poufny Komunikat Informacyjny Komisariatu Rzadu z 25 V 1934 r. nr 61); - Informacje Waldemar Bujak z Krakowa (wg jego ustalen na podstawie Akt. I Paderewskiego w AAN, sygn. 1850, zebranie dzialaczy SP w Paryzu odbylo sie nie, jak na ogol sie podaje, w pazdzierniku 1939, lecz 11 II 1940).

Teresa Monasterska

Poprzednia strona | Strona domowa | Nastepna strona

[ Wpis do Ksiegi Gosci ]

[ Biezaca Ksiega Gosci ]

[ Poprzednie Ksiegi Gosci ]

[ Witryna na CD-ROMie ]

 


Jan Popiel  
&
Slawomir Popiel  

Witryna byla zalozona dnia 1998-6-15 i uaktualniona dnia 2007-05-11.
Copyright © 1998. Jan Popiel i Slawomir Popiel.