Popiel Michal (1817-1903), spiskowiec, polityk demokratyczny i dzialacz samorzadowy w Galicji. Urodzony w Kulczycach pod Samborem, byl synem Andrzeja, szlachcica czastkowego spod Sambora, obrzadku unickiego (<< gente Ruthenus, natione Polonus >>) i Teodozji. Popiel uczeszczal do gimnazjum w Samborze i tam w r. 1834 pozyskal go dla idei demokratycznej Kacper Cieglewicz. W n. r. Popiel zawiazal wsrod kolegow organizacje samoksztalceniowa typu filareckiego, ktora w maju 1836 przeksztalcila sie w zwiazek tajny pod nazwa "Spoleczenstwo, uczestnicy uczniowie Rusini." Uprawiano w nim musztre, prowadzono agitacje wsrod rzemieslnikow. Krazacy w odpisach wiersz Popiela Rusyn na praznyku potepial w ostrych slowach poddanstwo i panszczyzne, a zarazem glosil braterstwo potomkow Lecha i Rusa, wzywajac do wspolnej walki z Niemcami o niepodleglosc Polski i wyzwolenie ludu wiejskiego. W lutym 1837 policja zaaresztowala 19 uczniow samborskich. Popiel zachowal sie w sledztwie odwaznie i umiejetnie zrzucil inicjatywe na zbieglego kolege, zatail powiazania ze Stowarzyszeniem Ludu Polskiego. W I instancji zasadzony zostal na trzynascie lat, co w Apelacji znizono do lat czterech. W grudniu 1839 przywieziony zostal do Spielbergu w pierwszej partii wiezniow politycznych. Zwolniony w sierpniu 1843 znalazl zatrudnienie jako guwerner w domu Rozwadowskich pod Zloczowem. Zapewne bral udzial w przygotowaniach powstanczych 1846 r., ale tym razem ominely go represje.

Na wiosne 1848 wlaczyl sie we Lwowie do agitacji propolskiej Soboru Ruskiego, Organizowal Gwardie Narodowa w Samborze, na Radzie Narodowej w tymze miescie 25 V pochwalil udzial szlachty w zniesieniu panszczyzny: << Odtad nie ma pana, nie ma chlopa, wszyscy jestesmy panami i wszyscy chlopami>>. W czerwcu obrany zostal w Starej Soli do sejmu wiedenskiego, przy dosyc znacznej absencji prawyborcow chlopskich. W wielkiej debacie nad zniesieniem poddanstwa w Wiedniu Popiel wystapil w duchu radykalnym opowiadajac sie 14 VIII za pelnym uwlaszczeniem drobnych rolnikow, wskazujac tytulem przykladu gospodarcze sukcesy Stanow Zjednoczonych. Glosowal wiec przeciwko indemnizowaniu ziemian za utracona panszczyzne, ale tez za likwidacja przyslugujacych chlopom serwitutow. W nastepnych tygodniach wspolpracowal scisle z Julianem Goslarem, urabiajac swych chlopskich kolegow, <<aby w przedmiotach narodowych chlopi glosowali za narodowoscia>>. Goslar wychwalal jego autentyczny demokratyzm oraz przyznawal: "Czym byl z poczatku Stadion, tym teraz jest Popiel dla chlopow w sejmie". Podpisal tez Popiel petycje poslow chlopskich, aby nie predzej wyplacano szlachcie indemnizacje, az zwroci ona chlopom wszystkie grunta bezprawnie zawlaszczone od czasow Jozefa II. Szlacheckim swym mocodawcom tlumaczyl skadinad, ze zalezalo mu glownie na zdobyciu zaufania chlopow, a liczyl, ze indeminizacja i tak zostanie szlachcie przyznana. Entuzjazmowal sie pazdziernikowa rewolucja wiedenska; w czasie pozniejszych debat w Kromieryzu juz nie zabieral glosu. Zostal obrany do komisji, ktora opracowac miala ustawe gminna, i to jako przedstawiciel "Rusinow" i za ich zgoda.

W latach piecdziesiatych Popiel odsunal sie od polityki. Nie byl juz wlascicielem czesci Kulczyc, a tylko jakiejs malej nieruchomosci w Samborze. Ok. r. 1853 podjal praktyke w kancelarii Magistratu w tymze miescie. Ok. r. 1861 obrany burmistrzem miasta Sambora pelnil te funkcje do r. 1867. Brak danych o jego zaangazowaniu w organizacji narodowej 1863 r. Zasiadal w samborskiej radzie powiatowej w l. 1867-73 i 1879-90; przewodniczyl paru innym lokalnym przedsiewzieciom: w Tow. Zaliczkowym Wzajemnym, w zarzadzie <<Funduszu im. Elzbiety>> dla wspomagania zubozalych rzemiesnikow itd. Byl odznaczony zlotym krzyzem zaslugi z korona. W r. 1867 zostal obrany do Sejmu Krajowego z miasta Sambora i zaraz wzbudzil sensacje wystepujac 2 III przeciw wnioskowi ks. T. Pawlykowa o rownouprawnienie obu galicyjskich narodowosci. Demonstracyjnie posluzyl sie lamanym jezykiem ukrainskim na to , by stwierdzic wsrod hucznych oklaskow, ze nie ma w Galicji dwoch narodow (<<sut' dwa szczepy a jeden narid>>) oraz ze kler unicki nie reprezentuje zadnego narodu "ruskiego". Tegoz dnia glosowal wraz z "mamelukami" Agenora Goluchowskiego, a wbrew lewicy i centrum, za obeslaniem Rady Panstwa w Wiedniu. Bronil tego stanowiska w rok potem, w czasie debaty nad tzw. rezolucja 1868 r. potepiajac prozne, jego zdaniem, krzykactwo patriotyczne. Wielokrotnie zabieral glos w sejmie w sprawach drogowych, ubezpieczeniowych, szpitalnych itp.

W nastepnych wyborach 1870 r. Popiel powrocil do Sejmu z kurii gmin wiejskich Sambor-Stare Miasto-Stara Sol; przy silnym poparciu starostwa przeszedl jednym glosem wiekszosci bijac Ukrainca J. Lawrowskiego. Ten sam mandat zatrzymal w kadencji 1876-82. W r. 1873 glosowal z wiekszoscia przeciw wnioskowi Jerzego Czartoryskiego, tj. za zaniechaniem opozycji wobec Wiednia. Zasiadal przewaznie w komisji petycyjnej i odzywal sie w sprawach lokalnych. W r. 1881 starl sie bardzo ostro z imiennikiem swym Pawlem Popielem, protestujac przeciw powierzaniu ksiezom wychowania nauczycieli ludowych. W r. 1882 wystapil z wnioskiem o wynagradzanie z funduszu powiatu dojezdzajacych na posiedzenia czlonkow rad powiatowych. O schylku zycia Popiela brak wiadomosci, rownie jak o jego stosunkach rodzinnych. Zmarl w 1903. Wnuk jego Stanislaw w latach miedzywojennych byl adwokatem we Lwowie.

Stefan Kieniewicz

Poprzednia strona | Strona domowa | Nastepna strona