Iwan Wolczko-Kulczycki, Istorija siela Kulczyc i rodu Drago-Sasiw, Drogobicz, Wydawnicza firma Widrodzenija, 1995

...Z posrod kulczynian - Kozakow (wiekszosc przyjmowala nowe zawolania, aby polscy wielmoze nie mogli wysledzic ich zwiazkow rodzinnych) do najbardziej wybitnych postaci zalicza sie Petro Konaszewicz-Sahajdaczny.
Podajemy skrot zyciorysu hetmana:

1570 - przypuszczalny rok urodzenia we wsi Kulczyce na samborszczyznie. Nalezal do szlacheckiego rodu Konaszewiczow Popielow (B. Barwinski, Konaszewicze w przemyskiej ziemi w w. XV i XVI; zapiski NTSz, t. 100, cz. II. Lwow, 1930).

1580 - 1600 - Zdobywa wyksztalcenie w akademi ostrogskiej; napisal prace "Poczatki Unii", ktora owczesny kanclerz litewski Lew Sapieha uznal za wyjatkowa; byl prywatnym nauczycielem w rodzinie sedziego kijowskiego Jana Aksaka.

1600 - Sahajdaczny wsrod zaporoskiego rycerstwa; bral udzial w wyprawie na Moldawie; w roku 1601 - pod komenda S. Kiszki w Liwonii.

1602 - kozacy na 30 czajkach i kilku galerach rozgromili turecka eskadre pod Chilia.

1604 - 1605 - rozbicie tatarskich ord na zadnieprzu.

1605 - po raz pierwszy imie Sahajdacznego nabiera rozglosu, kiedy zaporozcy po wyprawie na Moskwe, zdobyli turecka fortece Warne i zdobyli lupy wartosci ponad 180 tysiecy zlotych.

1606 - zaporozcy pod przywodztwem Sahajdacznego zdobyli Kaffe, spalili turecka flote, uwolnili mnostwo brancow- chrzescijan. Historycy (Bantysz_Kamienskij, Antonowicz) twierdza, ze w tym samym roku Sahajdaczny zostal hetmanem Wojska Zaporoskiego.

1608 - kozacy podstepem zdobyli i spalili Perekop.

1609 - 1612 - wyprawa moskiewska. Rozwoj kozaczczyzny.

1613 - wyprawa Wojska Zaporoskiego pod dowodztwem Sahajdacznego na Moskwe. Niszczono moskiewskie miasta. Wojska dotarly pod Kaluge.
Hetman, jako lider kozactwa balansowal miedzy naciskiem Polski i wymaganiem kozackich mas. Poprzez morskie wyprawy pragnal zaostrzyc stosunki polsko-tureckie, aby oslabic obu glownych wrogow i wzmocnic znaczenie kozactwa w Ukrainie.

1613 - ugoda z Moskwa i nowa wyprawa do brzegow Krymu. Zniszczone miasto Achtar (obecnie Sewastopol) i pogromienie tureckiej eskadry pod wodza beja oczakowskiego.

1614 - rozumiejec ze obok sily zbrojnej niezbedne jest poczucie narodowego ducha, hetman przybywa do Kijowa.

1615 - kupiwszy drukarnie Balabanow drukuje ukrainskie ksiazki, utworzenie Lwowskiego i Kijowskiego ukrainskiego bractwa, do ktorego sahajdaczny wstapil z calym Koszem zaporoskim (1620).

1615 - morska wyprawa (40 czajek z dwoma tysiacami kozakow przez Morze Czarne. Zdobycie Trapezundu, Samsunu, Synopu. Tego samego roku - nowa wyprawa (80 czajek i 4 tysiace kozakow) dla "okurzenia dymem muszkietow" Carogrodu. Podpalono przedmiescia stolicy. Rozgromienie tureckiej floty beja ordy Dunaju.

Wiosna 1616 - wyprawa morska (150 czajek, 7.5 tysiaca kozakow). Pogromienie tureckej eskadry pod Oczakowem i zatopienie 15 galer z wojskiem tureckim. Zdobyto Kaffe i pobity zostal 14-tysieczny garnizon. Uwolniono wielka liczbe niewolnikow z Ukrainy, Polski, Litwy i Moskwy, ktorzy powrocili do swych krajow.

Jesien 1616 - wyprawa morska. Trapezund, carogod, Taman, poprzez Morze Azowskie, rzeka Berda (Moloczna), dalaj czajki przeciagnieto na Wielki Lug. W tym czasie wojska tureckiego paszy Ibrahima spladrowaly bezbronna Sicz, wyruszyl w droge powrotna do Oczakowa, lecz nie Dnieprem, ale ladem, przez Krym. W poblizu Wielkiego Lugu napotkal powracajacych na Sicz zaporozcow. W wyniku wywiazanej bitwy Turcy zostali rozgromieni. Sahajdaczny porzucil wyspe Bazawluk i przeniosl Sicz na wyspe Hortyce.

1617 - rozmowy z Polska; polscy komisarze domagaja sie, aby kozacy wstrzymali sie od napadow na Turcje i zeby zmniejszyli liczbe Wojska zaporoskiego do 1 tysiaca. Sahajdaczny formalnie zgodzil sie.

1617 - 1618 - wojna polsko-moskiewska o tron carski. Rozmowy sahajdacznego z francuzkim poslem o utowrzeniu chrzescijanskiego zwiazku przeciw Turcji. Hetmana wybrano do europejskiej Ligi Chrzescijanskiej Milicji (czlonkowie: Sicz Zaporoska, Francja, Polska, Watykan, ksiestwa gruzinskie).

1617 - 1620 - rozmowy sahajdacznego z Iranem.

1618 - wojskowa wyprawa 20 tysiecy kozakow pod sahajdacznym na Moskwe dla dopomozenia krolewiczowi Wladyslawowi. Wziete miasta Putywl, Liwin, Jelec. W utarczce z wojskoem moskiewskim sahajdczny "ochrzcil" bulawe i zwalil z konia moskiewskiego wojewode Buturlina. Wyprawa Sahajdacznego pomogla Wladyslawowi i przyspieszyla uklady pokojowe miedzy Polska i Moskwa. Po wyprawie, Sahajdaczny nie ogladajac sie na Warszawe, przyjal pos swoja reke z tytulem hetmana ta czesc Ukrainy, ktora uznala sie za kozacka; zostala tam ustanowiona pewna autonomia. Polski rzad nie dal na to zgody. Nie zwazajac na niedawne zaslugi i sile zbrojna stojaca za Sahajdacznym wystapil z protestem.

17 X 1619 - podpisana przez starszyzne i Sahajdacznego umowa w Rastawicy o zmniejszeniu kontygentu kozackiego do 3 tysiecy spis, zaprzestania wypraw czarnomorskich i podporzadkowaniu starszyzny bezposrednio krolowi.

1620 - w czasie gdy sahajdaczny odbywal wyprawe na Perekop, golota kozacka i modizez wybrali na hetmana Jakuba Brodawke.

1620 - Petro Sahajdaczny zostaje opiekunem kijowskiej szkoly z ktorej pochodzily kadry wojny narodowo-wyzwolenczej 1648-1657. W tym czasie w Kijowie bylo duzo uczonych i oswieconych galicjan: Jan Borecki, Zachariasz Kopystenski, Wawrzyniec Kikul, Izajasz Kopinski, Kasjan Sakowicz i inni.

1620 - gromada kijowska zwolala do Kijowa zjazd narodowy, ktory poprosil jerozolimskiego patriarche, Teofana, aby wracajac z Moskwy wyswiecil metrpolite. Patriarcha "bal sie Polakow". Odpowiedzieli mu Kozacy napewno pouczeni przez Sahajdacznego: "Nie bedziesz patriarcha, nie bedziesz dobrym pasterzem, nie bedziesz namiestnikiem Chrystusa i apostolow, jezeli nie wyswiecisz narodowego metropolity i biskupow, jezeli wiesz o przesladowaniu nas, a my boimy sie, ze za twoj sprzeciw, moze cie jakis zwierz zabic po drodze do Jerozolimy. Po czym Kozacy obiecali mu nietykalnosc i obrone. Taka postawa Kozakow przekonala patriarche i wyswiecil on w swiatyni Sofii, zamknietej i chronionej przez Kozakow, Jura Boreckiego na kijowski metropolitalny tron i pieciu biskupow: Meleta Smotrickiego, Izajasza Kopinskiego, Ezechiela Kurcewicza, Izaaka Boryskowicza i Paisa Hipolitowicza. W 1621 patriarcha wyjechal do Moldawii przez Bala cerkiew i Busze, odprowadzany przez trzy-tysieczny oddzial Kozakow pod Piotrem Sahajdacznym. Przedtem, w 1620 turecka armia pod Iskanderem pasza rozgromila wojska polskie pod Cecora, posilkowane przez Kozakow po hetmanem Jakubem Nieriadyczem-Borodawka. Polski hetman Zolkiewski polegl a drugi hetman Konecpolski zostal wziety do niewoli. W bitwie zginal Michajlo Chmielnicki, a jego syn, Bogdan, zostal wziety do niewoli. Wyprawa Iskandera paszy okazala sie tylko zwiadem przez walke. W kwietniu 1621 wyrusza przeciw Polsce wielka armia turecka pod wodza Osmana II. Do Turkow przylaczyli sie chan krymski Dzanibek Girej i chan nogjacow Kantemir Murza.

Czerwiec 1621 - w uroczysku Sucha Dabrowa odbyla sie wielka kozacka narada, ktora uchwalila aby poslac Sahajdacznego na czele poselstwa do krola polskiego. W tym czasie Kozacy pod Borodawka wojowali w Moldawii. Na rozmowach w Warszawie Kozakom obiecano niemalo: swobode wyznania i rownouprawnienie religii, otwarcie szkol narodowych, wyprowadzenie polskich wojsk z Ukrainy. Sahajdaczny po rozmowach idzie pod Chocim, gdzie znajduja sie polska i turecka armia. Wspolczesni oceniaja armie turecka na 250 tysiecy wojska i 260 armat. Polskie wojsko pod wielkim hetmanem litewskim Karolem Chodkiewiczem liczylo 35 tysiecy, w czym bylo 10 tysiecy Kozakow. Sahajdaczny, przedzierajac sie do kozackiego taboru zostal zraniony w reke zatruta tatarska strzala (ta rana spowodowala w koncu jego smierc). Przyjazd Sahajdacznego do Mohylewa przyczynil sie do obalenia Borodawki i pozniejszej jego egzekucji. Sahajdaczny znow zostal obrany hetmanem. W ciagu kilku dni za hetmanem przybylo do Chocimia 41,5 tysiaca Kozakow z 22 armatami. W ten sposob polsko-ukrainska armia wzrosla do 80 tysiecy, w niej 2/3 byli to Kozacy.

30 sierpnia 1621 - niespodziewanym atakiem Kozakow na turecki oboz rozpoczela sie bitwa chocimska, ktora trwala 39 dni. Kampania chocimska pokazala sile zaporozcow, o ktorej jeden ze wspolczesnych powiedzial: "Ci ludzie znacznie przewyzszyli slawa Spartan, tamtych bylo 300 pod Termopilami, kozacy w sile szescdziesieciu wstrzymali w szczerym polu wojsko rowne liczba wojskom Kserksesa." (Historia ukrainskiego wojska, wydanie Iwana Tiktora, Lwow 1936, t. I str. 185-186). Polski pamietnikarz, uczestnik bitwy Jakub Sobieski pisal zniewazajac kozakow, ale mowiac prawde: "Masy czerni a nie zbroja rycerska wstrzasnela turecka sila. Wszyscy wspolczesni stwierdzili, ze bitwe wygralo zwyciestwo ukrainskich Kozakow. Rzymski papiez nakazal uroczyste swietowanie rocznicy bitwy chocimskiej. Rokowania pokojowe pomiedzy Turkami i Polakami (2-8 pazdziernika 1621) odbywaly sie bez udzialu rycerstwa ukrainskiego.
Znaczenie bitwy chocimskiej bylo wielorakie. Usilowanie Osmana II aby rzucic na kolana Polske, zlikwidowac kozactwo i zajac Ukraine zakonczylo sie przegrana. Polozono kres niepowstrzymanej ekspansji tureckiej, a jej potega wojskowa od tej bitwy chylila sie ku upadkowi. Imperium osmanskie zmuszone zostalo do przejscia do obrony.
Glownym bohaterem wojny chocimskiej (niedocenionym za zycia) byl hetman Wojska Zaporoskiego Piotr Konaszewicz Sahajdaczny, ktory po powrocie do Kijowa zmarl z ran 10 kwietnia 1622 roku. W nastepnym tygodniu zostal pochowany w cerkwi kijowskiego bractwa pod wezwaniem Objawienia Boskiego

[ Wpis do Ksiegi Gosci ]

[ Biezaca Ksiega Gosci ]

[ Poprzednie Ksiegi Gosci ]

[ Witryna na CD-ROMie ]

 


Jan Popiel  
&
Slawomir Popiel  

Witryna byla zalozona dnia 1998-6-15 i uaktualniona dnia 2007-05-11.
Copyright © 1998. Jan Popiel i Slawomir Popiel.